Dãy núi Hoàng Ngưu Sơn thuộc chiến khu Đồng Bò là một trong những căn cứ quân sự quan trọng trong thời kì kháng chiến chống Mỹ.
Căn cứ này được xem là “cái gai” trong mắt của đế quốc Mỹ. Đây là nơi liên tục bị quân dịch nhằm ngó và tấn công, chúng tìm mọi cách để xóa sổ chiến khu này. Nhưng quân và dân ta ở chiến khu Đồng Bò vẫn trụ vững, đây vẫn là nơi rút về trú ẩn an toàn và củng cố lực lượng của ta.
Vào tháng 9/1965, sau khi diễn ra Hội nghị Tỉnh ủy, cơ quan Thị ủy Nha Trang được chuyển từ Diên Khánh về căn cứ ở dãy núi Hoàng Ngưu Sơn, Đồng Bò. Những ngày đầu quân địch tấn công liên tục, o ép và càn quét khắp nơi. Trên các tuyến đường xung yếu từ Nha Trang vào Đồng Bò địch phong tỏa chia cắt triệt nguồn tiếp tế, buộc ta phải dựa vào các cơ sở ở Diên An, Vĩnh Thạnh, Vĩnh Ngọc. Lúc bấy giờ, cán bộ và các chiến sĩ tham gia kháng chiến không có cơm ăn, nước uống, ốm đau bệnh tật không có thuốc chữa, tình thế rất khó khăn.
Đầu tháng 1 năm 1967, quân địch tổ chức đánh úp gộp Dốc Gáo, dù lực lượng khá đông nhưng chúng không tiêu diệt hay bắt sống được người nào của ta, ngược lại bộ đội và du kích ta đánh trả quyết liệt và tiêu diệt được 14 tên. Trong khí thế thắng lợi, ta xây dựng Đồng Bò ngày càng vững mạnh, biến thành khu căn cứ của Nha Trang nói riêng, của Tỉnh Khánh Hòa nói chung.
Vào đầu năm 1967, liên quân Mỹ – Nam Triều Tiên được huy động, tổ chức càn quét vào căn cứ của ta ở Hòn Dữ – Khánh Vĩnh. Lúc này, Đại đội đặc công K90 của ta xuất phát từ chiến khu Đồng Bò phối hợp với chiến trường Hòn Dữ, tiến đánh sân bay Nha Trang, phá hủy 21 máy bay địch. Sau trận tập kích đó bộ đội và du kích ta đã tổ chức đánh địch liên tục ở nhiều nơi tại khu vực Nha Trang, làm cho chúng bất an, ăn không ngon, ngủ không yên.
Trong chiến dịch Mậu Thân năm 1968, căn cứ Đồng Bò là nơi tập kết và xuất phát quân chủ lực của ta, tiến đánh thị xã Nha Trang, góp phần cùng quân dân cả nước làm nên mùa Xuân tổng tấn công và nổi dậy. Sự kiện này nổi tiếng khắp năm châu, chấn động địa cầu.
Đặc biệt trong chiến dịch mùa Xuân 1975, tại căn cứ Đồng Bò, các đội công tác, lực lượng du kích, an ninh, bộ đội địa phương của ta đã phối hợp với các cơ sở từ Đồng Bò, qua Hòn Rớ, thâm nhập vào Vĩnh Trường, theo đường Duy Tân tiến về tỉnh đường, phối hợp với cánh quân phía Bắc của Sư đoàn 10 giải phóng Nha Trang ngày 2/4/1975.
Căn cứ Hoàng Ngưu Sơn, hay còn gọi là Đồng Bò vinh dự trở thành một trong những địa điểm quân sự quan trọng trong kháng chiến chống Mỹ, nơi đây đã góp phần không nhỏ vào chiến thắng lịch sử của dân tộc Việt Nam.
Sau 67 năm, nước ta giành độc lập, tự do, chiến khu Đồng Bò trở thành khu di tích lịch sử được nhiều người ghé thăm, dãy núi Hoàng Ngưu Sơn vẫn đứng sừng sững ở đó, là ” trâu vàng” trấn thủ cho thành phố xinh đẹp Nha Trang và là địa điểm du lịch không thể bỏ qua cho những ai ưa mạo hiểm, thích khám phá.
Nguồn tham khảo: Chiến khu Đồng Bò, Phước Đồng một thời để nhớ
Bài viết nên xem: